Читать онлайн «Званы Нямігі»

Тысячамі блакітных ніцей перацінаюць нашу Беларусь ручаі, рэкі, рэчкі, рачулкі. То залівіста, то ціха, то серабрыста, то гулліва пяюць яны славу беларускаму краю, ажыўляюць і аздабляюць ягоны воблік. Ды ёсць сярод іх адна – непаўторная, спракавечная, летапісная. Сапраўдны сімвал Беларусі. Аднак убачыць яе вельмі складана, праплысці па ёй немагчыма, а вось хадзіць можна хоць кожны дзень. Варта толькі спусціцца з пляца Волі, што ў Мінску, на схаваны пад зямлёй старажытны дзядзінец, як вы пачуеце шапаткі голас гісторыі.

“На Немизе снопы стелют головами, молотят чепи харалужными, на тоце живот кладут, веют душу от тела. Немизе кровави брезе не бологом бяхуть посеяни, посеяни костьми руских сынов”.

Так невядомы аўтар знакамітага “Слова пра паход Ігаравы” сілай свайго таленту да скону свету ўвекавечыў у людской памяці мо не самы значны эпізод даўняй гісторыі – няўдалы паход на полаўцаў ноўгарад-северскага князя Ігара Святаславіча. І пакуль людзі не развучацца чытаць, яны будуць згадваць “Слова…”, паход Ігара, плач Яраслаўны, бітву на Нямізе 3 сакавіка 1067 года…

А рэчка тая сёння, як і даўней, -- у самым цэнтры Мінска. Некалі яна была хоць і невялікай, але паўнаводнай і плыннай. Запачаткаваная як спарыш, адзін свой выток Няміга, або ў старадаўнасці Няміза, брала ва ўрочышчы Мядзвежына на паўднёвым захадзе Мінска. Зараз яна цячэ пад зямлёй у раёне праспектаў Жукава, Дзяржынскага, ля Музычнага тэатра, пад вуліцамі Мяснікова і Няміга. Другі выток пачынаўся ў раёне сённяшняга універсітэта культуры і мастацтваў.

Раней яна каля царквы Пятра і Паўла дзялілася на два рукавы. Злучыўшыся з паўнаводнай і вірлівай, рыбнай і бабровістай Свіслаччу, Няміга праз Беразіну і Днепр даносіла свае воды ажно да Чорнага мора.

Сёння гэта раён станцыі метро “Няміга”.

Хоць вучоныя яшчэ дагэтуль спрачаюцца, звязваць запачаткаванне летапіснага Менска з Нямігай альбо з Менкай, факт бітвы на Нямізе не выклікае пярэчанняў. Бо пацвярджаецца ён і ў “Лаўрэнцьеўскім летапісе”: “В лето 6574 (1067) варатися Всеслав, сын Брячиславич, Полоческе и зая Новгород; ярославичи же трие, Изяслав, Святослав, Всеволод, совокупивше вои, идоша на Всеслава, зиме суще велице. И придоша ко Меньску и меняне затворишася в граде; си же братья взята Менеск и секоша муже, а жены и дети вдаша на щиты и пойдоша к Немизе и Всеслав пойде противу. И совокупишася обои на Немизе, месяца марта в 3 день и… бысть сеча зла”.

Назва ж Няміга больш вядома сёння па сучаснай аднайменнай вуліцы. Гэтая самая старажытная вуліца старадаўняга горада забудоўвалася ўздоўж ракі. Яна была вымашчана драўляным насцілам, які шматразова ўтоптваўся ў балотную гразь і шматкроць насцілаўся нанава. Бо вуліца і рака знаходзіліся ў самым нізкім і самым забалочаным месцы. Дадаваў клопату знакаміты і вечна шумны Няміжскі, альбо Нізкі, рынак. Тут цягам многіх стагоддзяў мяняне на практыцы ўсталёўвалі рыначныя адносіны не толькі між сабой, а і з далёкімі ад Менска купцамі. Побач з Нізкім на драўляным насціле над руслам Нямігі -- Рыбны рынак, дзе прадаваліся свіслацкія самы, асятры, бялуга.