Читать онлайн «Hekayələr»

Əziz Nesin

Hekayələr

SİZİN ÖLKƏDƏ EŞŞƏK YOXDURMU

Dişi ağrıyırmış kimi bir əli üzündə, başını sağa-sola yellədə-yellədə içəri girdi. Bir yandan əlini yanağına vurur, bir yandan da:

– Tfu, rüsvayi-cahan olduq… – deyə şikayətlənirdi.

O, əslində, çox nəzakətli bir adamdır. Ona görə də qapıdan girər-girməz salam vermədən belə deyinməsinə çox təəccübləndim.

– Xoş gəlmisiniz, – dedim, – buyurun, əyləşin.

– Rəzil olduq, rəzil…

– Necəsiniz?

– Necə ola bilərəm? Biabır olduq e…

Yəqin, başına bir fəlakət gəlmişdi. Bəlkə də, ailəsinə bir bədbəxtlik üz vermişdi…

– Yerin dibinə girdik, məhv olduq…

– Axı nə üçün? Nə olub?

– Daha nə olacaq! Bir qotur eşşəyi kişiyə iki min beş yüz lirəyə satdılar…

Üzünə diqqətlə baxdım: yoxsa dəli olmuşdu? Araya söz qatmaq üçün bəhanə edərək:

– Qəhvə içirsiniz? – deyə soruşdum.

– Qəhvə-zad yeri deyil. Rüsvay olduq… Bir nalsız, qart eşşəyi iki min beş yüz lirəyə verərlər?

– Heç eşşək satmadığım üçün bu qiymətin artıq-əskik olduğunu deyə bilmərəm.

– Canım, mən də eşşək alıb-satan deyiləm. Amma bir eşşəyin iki min beş yüz lirə olmadığını yaxşı bilirəm.

– Deyəsən, əsəbləriniz pozulub?

– Pozular da… Mənim əsəbim pozulmasın, kiminki pozulsun? Siz eşşəyin bu qədər baha satıldığını görmüsünüzmü?

– İyirmi ildən çox olar ki, heç eşşək görməmişəm.

– Mən sizə eşşəyi görüb-görmədiyinizi yox, onun belə məbləğə satıldığını gördüyünüzü soruşuram.

– Vallah, nə deyim… Ləyaqətli eşşək, bəlkə də, o qiymətə gedə…

– Əşi, eşşək – eşşəkdir. Nə ləyaqətbazlıqdır. O durub nitq söyləməyəcək ki? Üstəlik, həm qotur, həm də qart… Elə baha qiymətə satdılar. Həm də işin ən pis cəhəti odur ki, bunda mənim də iştirakım var.

– Nə danışırsınız?

– Bəli. Elə mən də bunu demək üçün gəlmişəm. Yəqin, bilirsiniz ki, Amerikanın dəvəti üzrə mən İstanbul universitetindən birilliyə oraya ezam edilmiş və xanımımı da özümlə aparmışdım.

– Onu bilirəm.

– Həmin dövrdə Amerikada bir professorla dost olmuşdum. Mənə çox kömək etmiş, böyük yaxşılıqları keçmişdi. Qayıdıb gələndən sonra onunla məktublaşırdıq. O, Türkiyəni sevən, türklərə dost olan bir adamdır. Məktublarının birində antik xalça mütəxəssisi olan bir dostunun öz əsəri üçün tədqiqat aparmaq məqsədilə Türkiyəyə gələcəyini yazır, ona kömək edib-edə bilməyəcəyimi soruşurdu. Mən də tətil vaxtında buraya gələrsə, məmnuniyyətlə ona yoldaşlıq edəcəyimi yazdım. Hindistan və İranda tədqiqat aparandan sonra o, iyul ayında bura gəlib çıxdı. Düşdüyü hoteldən mənə zəng etdi, mən də onun yanına getdim. O, əslən alman olan amerikalı idi. Deyəsən, həm də yəhudi idi. İndiyədək xalça haqqında iki albom, üç kitab nəşr etdirib. Dünyada olan bir neçə qiymətli xalça kolleksiyasının birinə də onun özü sahibmiş. Bura gəlməmişdən əvvəl gəzdiyi yerlərdən dörd böyük çamadan dolusu xalça, heybə və kilim gətirmişdi. O, çamadanlarını açıb buradakı şeyləri mənə göstərdi. Bu şeyləri tapmasından çox məmnun halda bunların hədsiz dərəcədə qiymətli olduğunu söylədi. Onların arasında üç qarış eni, beş-on qarış uzunu olan köhnə xalı parçasını göstərərək onun azı otuz min dollar qiyməti olduğunu, bir iranlı kəndlidən cəmisi bir dollara satın aldığını və bu zaman həmin kəndlinin pulu alarkən xeyli təəccüb etdiyini dedi. Mən bu xalı parçasının nədən bu qədər baha olduğunu soruşdum. “Çünki – dedi, – bunun hər kvadrat santimetrində səksən ilmək var. Bu, bir şah əsərdir”. O, böyük ehtirasla bu məsələ haqqında danışır və dünyada bir kvadrat santimetrdə yüz ilmək olan xalının mövcud olması, dünyanın hansı muzeyindəsə asılması haqqında danışırdı…