Читать онлайн «Айыллыы (Книга Бытия на якутском языке)»

Эһиги болҕомтоҕутугар Библия биир сүҥкэн суолталаах кинигэтин тылбааһын таһаардыбыт. Библия — аан дойдуга уус-уран уонна итэҕэл сиэрин биллэр өйдөбүнньүктэриттэн биирдэстэрэ — 77 кинигэттэн турар, онон сороҕор «Кинигэ-лэр кинигэлэрэ» диэн ааттыыллар. «Айыллыы» — Библияны арыйар маҥнайгы кинигэ.

Ытык Суруйууну сахалыы тылбаастааһын историята балтараа үйэттэн таҕыста. Тылбаас саҕалааччыта уонна көҕүлээччитэ Иннокентий (Вениаминов) архиепископ этэ. Кини «Таҥараҕа үҥэр тыл-өс туһааннаах дьоҥҥо өйдөнүмтүө буолуохтаах» диэн санаалааҕа. 1853 сыллаахха Ытык уонна Таҥара сулууспатыгар туттуллар кинигэлэри тылбаастыыр Кэмитиэт тэриллэр. Бэрэссэдээтэлинэн священник Дмит-рий Васильевич Хитров (кэлин — Дьокуускайдааҕы уонна Бүлүүтээҕи епископ Дионисий) ананар. 5 сылынан, 1858 сыл бүтүүтэ Москватааҕы Синодальнай типографияҕа Саҥа Кэс тыл кинигэлэрэ, Апокалипсистан ураты, бары Эргэ Кэс тылтан Айыллыы уонна Саалтыыр кинигэлэрэ, Таҥара су-лууспатын кинигэлэрэ, ону тэҥэ саха тылын азбуката уонна грамматиката бэчээттэммиттэрэ. 1859 сыллаахха от ыйын 19 күнүгэр Иннокентий архиепископ көҕүлээһининэн сахалыы мэлиибэн ыытыллар, онно кини бэйэтинэн Евангелиены (Үтүө сурах кинигэтин) сахалыы ааҕар. Ол кэннэ литургия эмиэ сахалыы ыытыллар, онно мустубут саха дьонун ити сүрдээҕин соһутар да, долгутар да. Ити кэмтэн саҕалаан Саха сирин Танара дьиэлэригэр сулууспаны сахалыы ыытар-га кыах баар буолбута. Библияны сахалыы тылбаастааһын XX уонна XXI үйэлэр кирбиилэригэр сөргүтүллэр.

«Бытие» кинигэтин билинни сахалыы тылбааһын Россия-тааҕы Библия уопсастыбата бэлэмнээтэ. Тыл үөрэхтээхтэрэ Библия кинигэтин төрүт суруйуутуттан тылбаастаары, икки сыл устата Санкт-Петербург куоракка Библия тылбааһын сүрүн төрүттэрин уонна былыргы еврей тылын үөрэппиттэрэ. Ол кэннэ биэс сыл устата Библия 18 кинигэтин бастакы хара тылбааһын онордулар. Бу үлэҕэ тылбаасчыттары таһынан экзегетическэй уонна филологическай редактордар кытын-нылар. Экзегетика өттүнэн төһө сөптөөхтүк тылбаастанарын хонтуруоллуур үлэни Библия уопсастыбаларын Холбоһугун тылбааска консультана салайда. Оттон бырайыак үлэтин Россиятааҕы Библия уопсастыбатын (РБО) Санкт-Петербур-дааҕы салаата иилээн ыытта.

Соторутааҕыта биһиги тылбаасчыттарбыт үлэлэрин түмүгүн саха дьоно-сэргэтэ билсэригэр анаан, РБО «Бытие» кинигэтин тылбааһын боруобалаан бэчээттииргэ быһаарыныы ылыммы-та. Биһиги үлэбит туһунан араас специалистар санааларын истиэхпитин баҕарабыт, холобура, литературовед учуонай-дар, суруйааччылар, итэҕэлгэ сыһыаннаах дьон көрөллөрө тоҕоостоох. Биһиги ону сиһилии чинчийэн, үөрэтэн баран, инникитин тылбаас үлэтигэр туһаныахпыт.

Ааҕааччыга табыгастаах буоллун диэн, тиэкиһи кэрчиктэргэ араардыбыт, оттон кинигэ түмүгэр көмө матырыйааллары булуохха сөп. Бу таһаарыыга Былыргы Ближнэй Восток уонна Былыргы Палестина каарталара, Библия уустук терминнэ-рин быһаарар тылдьыт киирдилэр. Маны тэнэ «Айыллыы» кинигэтин сүрүн санаатын уонна салааларын наардыыр киирии тыл сурулунна.