Читать онлайн «Святло зямное»

Анатоль Вярцінскі

Святло зямное

Выбраныя вершы і паэмы

Падрыхтаванае на падставе: Вярцінскі A. Святло зямное: Выбр. вершы, паэмы. — Мн. : Маст, літ. , 1981. — 430 c. , 1 л. партр.

Рэдактары П. М. Макаль, Ф. Д. Жычка

Мастак Ю. К. Зайцаў

Мастацкі рэдактар Л. Я. Прагін

Тэхнічны рэдактар Л. М. Шлапо

Карэктар К. У. Дзмітрыенка

Copyright © 2013 by Kamunikat.

МЕРА ЧАЛАВЕЧНАСЦІ

Лічыцца амаль аксіёмай, што паэты i фізікі выяўляюць сябе або рана, або ніколі. Але пастулаты, здавалася б, дастаткова вывераныя жыццём, ім жа i абвяргаюцца.

Паэт Анатоль Вярцінскі з тых, хто трывала ўвайшоў у літаратуру досыць позна. Увайшоў, добра павастрыўшы пяро па старонках раённых газет допісамі пра сяўбу, пра касавіцу, пра хлебанарыхтоўкі, пра ўсё, што было i будзе клопатам раённых будняў. І, мабыць, нездарма першая яго кніга называлася «Песня пра хлеб», а ва ўсіх астатніх — ад «Трох цішынь» да «Ветрана» — адчуваецца гранічная публіцыстычная завостранасць, імкненне падумаць над фактам, адгукнуцца на падзею дня. Баявая, штодзённая журналісцкая загартоўка шмат у чым абумовіла актыўнасць творчага і грамадзянскага тэмпераменту паэта. Але, мабыць, у нечым i адтэрмінавала знаёмства шырокага чытача з паэтам Анатолем Вярцінскім.

Затое, калі такі момант наспеў, мы пазналі паэта цікавага, яркага, актыўнага, мэтанакіраванага ў выяўленні сваіх мастакоўскіх прынцыпаў. Вярцінскі ўпарта выяўляў сваё творчае «я». Таму не выпадковы, мусіць, той юнацкі максімалізм, якога прытрымліваецца дагэтуль паэт. I не выпадковае гэтае, як дэвіз: «Жыць — значыць дзярзаць!» Анатоль Вярцінскі адваяваў у жыцця права быць паэтам.

І не выпадкова ён дзеліць людзей на герояў і не герояў, на праметэяў i непраметэяў. Дзярзаць! Хіба можна сябе прыкаваць «да скалы ўласнага страху»? Сярэдзіны не бывае, кампрамісы i так званая жыцейская мудрасць: «Хочаш жыць у святле і цяпле — сам здабывай агонь для сябе» — вядуць да змізарнення, знішчэння чалавечай асобы.

«Жыць — значыць дзярзаць!» Не выпадкова гэтыя словы-праграма з'явіліся менавіта ў вершы, прысвечаным Міхасю Лынькову. Яны гучаць абяцаннем, клятвай. І гэты свой галоўны прынцып жыцця i творчасці Вярцінскі сцвярджае настойліва, з кнігі ў кнігу, даводзячы ўсім i самому сабе, што жыццё як інертнае існаванне — не жыццё, толькі прывід яго.

Бескампраміснае асуджэнне маральнай уступчывасці, трошкі нават дэкларацыйная грамадзянская актыўнасць, падкрэсленая дыскусійнасць, ало разам з тым імкненне ўвесці ў зваротак абагульненыя катэгорыі, якія не так часта «эксплуатуюць» у сваёй творчасці беларускія паэты, напружаная эмацыянальнасць— усё гэта садзейнічала поспеху Анатоля Вярцінскага. Ён востра адчуў рытм часу, змог быць асабліва паслядоўным у яраснай адкрытасці, разлічанай на імгненнае ўспрыняцце — і неяк адразу; пасля зацягнутага старту, з сярэдзіны 60-х гадоў стаў адным з вядомых паэтаў Беларусі.

Імкнучыся да высокага ідэала, паэт заўсёды адчувае адказнасць за свае ўчынкі, за ўчынкі іншых, за ўсё, што адбываецца ў свеце. А сапраўднасць ідэалаў, сцвярджае ў адным са сваіх вершаў паэт, вывяраецца часам: